Merhaba bu yazıda her fizikçinin hayali olmak isteyip olamadığımız ya torpil yada üniversitede okuduğumuz zamanlarda hocalara yalakalık yapıp yüksek notla mezun olanla yarışacağınız bir bölümdür. Neden böyle diyorum fizik zor bir bölüm herkes kabullenmiştir . Bazıları çok yüksek notla mezun olur hakkıdır bazıları ezber, hoca yalakalığı yada sadece aynı görüşe sahipmiş gibi davranıp hocanın peşinden koşan tipler size sesleniyorum. Neden A üniversitesinden mezun olanların en yükseli 3.10 mezun olurken B üniversitesindeki mezunların 4 ortalamaya sahip 12 kişi ve en düşükleri bile 3 ortalamaya sahip mezun olabilir. Tek anlamı vardır A üniversitesinde bize eğitim size B üniversitesinde nasıl ezber yapılacağı ve yalakalık yapacağınız anlatılır. :)) tamm tamm sakin oldum arada bir içimi dökmek istiyorum yazsam roman olur derler ya çok doğru ya..
Soru ve Cevaplar Yazının Devamında …
Şimdi konuya gelelim bende medikal fizik mülakatına girdim hatta 2. öğretim ne kadara mal olursa olsun verecektim ve başarılı olamadım neden diye sorun .. Hayatımda hiç medikal fizik dersi görmedim nükleer olsa neyse katıhal dersine bile razıyım ya öyle sorular sordular ki ne sorduklarını anlamam icin zaman verseler 1 günüm gider..
Sınav sırasında milletin ağzından dökülen sorular vardı onları not almıştım. Benim gibi ortada kalmayın. Sizinde bildiğiniz varsa verin paylaşalım herkes yararlansın.
Soru ve Cevaplar ..
RADYASYON: Elektromanyetik dalga veya parçacıklar şeklinde enerji yayılımı ya da aktarımıdır. “Radyoaktif maddelerin alfa, beta, gama gibi ışınları yaymasına” veya “Uzayda yayılan herhangi bir elektromanyetik ışını meydana getiren unsurların tamamına da” Radyasyon denir.
RADYOAKTİVİTE: Radyoaktivite (Radyoaktiflik / Işınetkinlik) , atom çekirdeğinin, tanecikler veya elektromanyetik ışımalar yayarak kendiliğinden parçalanmasıdır, bir enerji türüdür. Çekirdek tepkimesi sırasında ortaya çıkar. İnsan vücudunun da, birçok nesnenin de içinden geçebilir. Yalnızca toprağın, kayaların ve özellikle kurşunun içinden rahatça geçemez. Radyasyon yayan nesneler, radyoaktif olarak adlandırılır
RADYASYON TİPLERİ: İki çeşit radyasyon vardır.
1) İyonizer Radyasyon (Ionazing Radiation):Madde ile etkileştiğinde elektrik yüklü parçacıklar veya iyonları oluşturarak iyonizasyon meydana getiren X-ışınları ile radyoaktif maddelerden yayılan alfa, beta, gama ışınları gibi radyasyonlar, iyonlaştırıcı radyasyon” olarak tanımlanır.
2) İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyon(Non Ioanazing Radiation):Madde ile etkileştiğinde iyon oluşturamayan radyasyon tipidir.iyonlaştırıcı olmayan radyasyon (ultraviyole, kızılötesi, radyo dalgaları, mikrodalgalar) şeklinde sınıflandırılır
AKTİVİTE: Radyoaktif maddenin belirli bir zaman aralığındaki bozunma miktarıdır.
Aktivite Birimi Becquerel (Bq ) ‘dir. Becquerel (Bq) = bir saniyedeki bozunma sayısı, ( s -1)
YARI ÖMÜR: Radyoaktif maddenin aktivitesinin yarıya düşmesi için gereken süredir.
YARILANMA KALINLIĞI(HALF VALUE LAYER): Materyal üzerine gelen radyasyon miktarının yarıya düşüren materyal kalınlığı.
İYONLAŞMA: Nötr bir atomun elektro kaybederek veya kazanma süreci
TERMOLÜMİNESANS: Kristaller radyasyona maruz kaldıklarında, kristali oluşturan kimi atomların elektronları atomu terk ederek kristal örgüsündeki bozukluklar içerisinde hapsolurlar. Maddenin ısıtılması, hapsolmuş bu elektronların kurtulmalarına ve örgü içerisindeki iyonlarla birleşerek ışık formunda enerji yaymalarına neden olur. bu olaya termoluminesans (ısıl ışıma?) denir
DOZİMETRE: Radyasyonla çalışan kişilerin maruz kaldığı radyasyon miktarını belirlenmesi için kullanılan cihazlardır. Radyasyona karşı ölçülebilir ve tekrar üretilebilir etkileşime sahip cihaz yada malzemedir. Bu ölçüm işlemine de Dozimetri denir.
FOTON MADDE ETKİLEŞİMLERİ:
Elektromanyetik ışın (foton) madde içerisinde ya absorbe olur ya da sapar. Bu nedenle de fotonun şiddeti azalır. Ağırlıklı olarak foton frenlemeyi yapan atomun elektronları ile reaksiyona girer
KLASİK SAÇILMA(COHORENT SAÇILMA)
FOTOELEKTRİK OLAY: Bir kaynaktan yayılan ışık veya daha yüksek enerjili elektromanyetik dalganın (morötesi ışın, x-ışını) bir madde yüzeyine düşmesi sonucu maddeden elektron yayınlanması olayıdır. E=hf-W
ÇİFT OLUŞUMU :
COMPTON OLAYI: Yüksek enerjili X ışınlarının fotonu ile karbon atomunun serbest elektronunun çarpıştırılması sonucu elektronun ve fotonun saçılması olayıdır. g + e = g + e
FOTODISINTEGRATION
KÜTLE NUMARASI: Atom çekirdeğindeki proton ve nötron sayılarının toplamına, o atomun kütle numarası denir
Atom Numarası: Bir atomda bulunan proton sayısı . Proton atom çekirdeğinde bulunan artı yüklü atom altı parçacık’tır. Nötron yüksük parçacıklar 3 kuarktan oluşur.
Kuark: Temel parçacık ve maddenin temel bileşenlerinden biridir. Kuarklar bir araya gelerek hadronlar olarak bilinen bileşik parçacıkları oluştururlar. Bunların en kararlı olanları atom çekirdeğinin bileşenleri proton ve nötrondur.
İzotop: proton sayıları aynı, nötron sayıları farklı
İzoton: nötron sayıları aynı, proton sayıları farklı
İzomer: proton ve nötron sayıları aynı, enerjileri farklı
İzobar: kütle no aynı, proton ve nötron sayıları farklı
Aşağıdaki nicelikleri ve birimleri eşleştirin.
A.Ekivalent doz
B.Maruz kalma(Exposure)
C.Absorbe doz
D.Aktivite
E.Enerji
I)Gray
II)Becquerel
III)Rem
IV)Sievert
V)Curie
VI)Roentgen
A. Ekivalent = IV) Sievert veya III) Rem
B. Maruz Kalma (Exposure,Işınlama) = VI) Roentgen
C. Absorbe = I) Gray veya Rad
D. Aktivite = II) Becquerel veya V) Curie
Birim Açıklamaları :
Ekivalent(eşdeğer doz):Sievert(veya Rem)
Maruz kalma(exposure,ışınlama)birimi=Roentgen
Absorbe,Soğrulan doz birimi=Gray(veya Rad)
Aktivite:Bq,Curie
Eşdeğer Doz(ekivalent doz)Birimi
Özel Birim : Rem
SI Birimi: Sievert ( Sv )
Farklı tip radyasyonlardan soğurulan nenerjiler eşit olsa bile biyolojik etkileri farklı olabilir.
Rem = Soğurulan Doz x Faktörler
Sievert: 1 Gray’lik x ve g ışını ile aynı biyolojik etkiyi meydana getiren radyasyon miktarıdır.
1 Rem = 10-2 Sv n 1Sv = 100 Rem = 1 J/kg
Işınlama Birimi
Özel Birim : Röntgen ( R )
SI Birimi : Coulomb/kg ( C/kg )
Röntgen: Normal hava şartlarında havanın 1 kg’ında 2.58×10-4 C’ luk elektrik yükü değerinde pozitif ve negatif iyonlar oluşturan x ve gama ışını miktarıdır.
1 R = 2.58×10-4 C / kg
1 C/kg = 3.88×103 R
Absorbe Doz Birimi
Özel Birim : Rad
SI Birimi : Gray ( Gy )
Rad: Işınlanan maddenin 1 kg’ına 10-2 joule’lük enerji veren radyasyon miktarıdır. Soğurulan enerji parçacık veya foton olabilir.
Gray : Işınlanan maddenin 1 kg’ına 1joule’lük enerji veren radyasyon miktarıdır.
1 Rad = 10-2 Gy
1 Gy = 100 Rad
Aktivite Birimi
Özel Birim : Curie ( Ci )
SI Birimi : Becquerel ( Bq )
Curie: Saniyede 3.7x 1010 parçalanma veya bozunma gösteren maddenin aktivitesidir.
Bequerel: Saniyede 1 parçalanma n yapan çekirdeğin aktivitesidir.
1 Ci = 3.7×1010 Bq
1 Bq = 2.7×10-11 Ci
Medikal fizik ( Saglık Fizikcisi) Nedir?***
Medikal Fizik, hastalıkların tanı ve tedavisinde fiziksel, matematiksel teknik ve kavramların tıbbın her hangi bir alanında uygulanması ile ilgili bir bilim dalıdır.
Medikal Fizik Uzmanı ?
Radyasyon kaynaklarının tıpta uygulanmasında hastanın radyasyon güvenliğini sağlayarak tanısal alanda en az doz ile en iyi sonucun elde edilmesi, tedavide sağlam doku ve organları koruyarak hastanın en doğru ve güvenilir şekilde tedavi edilmesi için gerekli hasta tedavi ve planlamaları, doz ölçüm ve hesaplamalarının yapılması, uygulanması, çalışanların, halkın, çevrenin radyasyon güvenliğinin sağlanması, yeni sistemlerin uygulanmaya konulması, yeni yöntemlerin geliştirilmesi için Fizik, Fizik Mühendisliği ve Nükleer Enerji Mühendisliği alanında lisans eğitimi ardından medikal fizik alanında yüksek lisans eğitimi görmüş kişidir. Yüksek lisans eğitiminin, radyoterapi ile ilgili eğitim veren (radyoterapi ile ilgili dersler, tez, klinik pratik eğitim) Sağlık Bilimleri veya Fen Bilimleri Enstitülerinde yapılması zorunludur.
Medikal Fizikçilerin Çalışma Alanları?
Medikal fizikçiler Üniversite ve Sağlık Bakanlığı hastanelerinde ve özel kurumlara bağlı hastanelerde çalışmaktadırlar. Çalışma alanlarını daha ziyade radyasyon onkolojisi, nükleer tıp, diagnostik radyoloji gibi iyonize radyasyonla ilgili alanlar teşkil eder. Örneğin: yukarıda sayılan alanlarda çalışan fizikçilere “Radyoloji Fizikçisi” veya daha uygun olarak “Radyasyon Fizikçisi” denir. Üniversite klinikleri ve hastanelerde iyonizan olmayan ışınlarla çalışan Medikal Fizikçiler de vardır. Örneğin; hastaların fizyolojik monitoring’i, ultrasound, lazer, oftalmoloji ve biyomedikal mühendisliği gibi.
Medikal fizikçilerin görevleri ve sorumlulukları başlıca şu çalışma alanlarında toplanmıştır. Medikal fizikçilerin çalışma alanları başlıca 5 aktif alanla ilgilidirler:
Radyasyon onkolojisi,
Diagnostik radyoloji,
Nükleer tıp,
Sağlık fiziği ve radyasyondan korunma,
İyonize olmayan ışınlar
Hastanelerde ve Tıbbi enstitülerde çalışan Medikal Fizikçilerinin çoğunluğunu “Radyasyon Fizikçileri” teşkil eder. Bu fizikçilerin çoğunluğu da, kanser tedavi klinikleri ve enstitülerinde çalışmaktadırlar. Bilhassa kanserin tanı ve tedavisindeki katkıları önemlidir. Son 20 yıl içinde tıbbın diğer bilim dallarında çalışan fizikçilere de gereksinimi giderek artmaktadır
Medikal fizikçinin görev ve sorumlulukları ?***
1- Sağlık için radyasyon tehlikesinin kıymetini takip ve tespit etmek.
2- Radyasyonla meşgul olan personelin ve halkın emniyeti için programlar ve planlar yapmak ve onları uygulamak, kontrollerini yapmak.
3- Radyasyon ile çalışan personelin aldıkları doz miktarlarının kayıtlarını tutmak.
4- Kanun, tüzük, yönetmelik yapılması ile ilgili görevlendirilmiş komisyonlarda çalışmak, teknik konularda bilgi vermek ve azalara mesleği ile ilgili konularda bilgi vermek.
5- Her tipteki ve seviyedeki radyasyon miktarlarını ölçmek.
6- Endüstride, nakliyede ve halkın radyasyon sağlığı ile ilgili konularda sağlık ve güvenlik kurallarını hazırlamak ve geliştirmek.
7- Radyasyondan korunma cihazlarının emniyetle çalışması için radyasyon kontrollerinin yapılması işleri ile alakadar olmak.
8- Sivil savunma ve itfaiye teşkilatı ile işbirliği yapmak, korunma planlarını hazırlamak.
9- Radyasyon veren cihazları tıbbi, fiziki, endüstri amaçları için kullanan hastane, enstitü, klinik, laboratuar, fabrika, imalathane, dispanser gibi yerlerin Radyasyon Sağlığı ve Güvenliği tüzük ve yönetmeliklerine uygun bir şekilde çalışıp çalışmadıklarını denetlemek, gerekli radyasyon ölçülerini yapmak, alınacak önlemler hakkında rapor tanzim etmek bu gibi yerler için çalışma veya kullanma izni verilmesi konusunda rapor vermek.
10- Radyasyondan korunma planları yapmak, bölge monitoringi yapmak, zırhlama ve radyoaktif artıkların elden çıkarılması, nakliyesi için planlar yapmak ve denetlemek.
11- Dozimetre teknikleri ve metotlarını geliştirmek için uygun aletler temin etmek ve denemeler yapmak.
12- Radyoaktif kaynakların ve radyoizotopların sızıntı testlerini yapmak.
13- Radyasyon sağlığı ve güvenliği tüzük ve yönetmeliklerine aykırı çalışan kurumların kapanması için adli otoritelerle işbirliği yapmak.
14 Nükleer enerji santralleri ve reaktörlerin emniyet ile çalışmaları için gerekli kuralları koymak, bunları denetlemek ve çevre kontrollerini yapmak.
15- Lazer ışınları, mikrodalgalar, ultrasound ve manyetik alanları çeşitli amaçlar için kullanan kurumları denetlemek, çalışan ve etrafta oturanların sağlık ve güvenliği için tüzük ve yönetmelikler hazırlamak.
16- Ülke çapında radyasyon monitoring servislerini idare etmek, kayıtlarını tutmak.
17- Radyasyon ile çalışan kişilerin eğitimi için kurslar tertiplemek
KERMA nedir?
Çekirdek fiziğinde, iyonlaştırıcı ışınmaların madde üzerindeki etkilerini incelemede kullanılan büyüklük (birim)
Bias voltajı nedir?
Elektrottaki doğru akım oranı Elektrot büyüklüğüne ve işlem gazı basıncına bağlı değer.
Radyofarmasötik nedir?
Nükleer tıp yöntemleriyle hastalıkların tanı ve tedavisinde kullanılan, özellikle kanserli hastalarda hastalığın evresinin, metastazlarının değerlendirilmesinde en ayrıntılı ve güvenilir verileri sağlamasıyla öne çıkan radyoaktif malzemeler olup siklotron adı verilen cihazlarda üretilmektedir.
Topuk etkisi nedir?
Radyografik kaliteyi etkileyen faktörlerden biri. Düzeltmek için çekim yapılacak objenin kalın tarafı katoda çevrilir.
Radyasyonun İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Radyasyonun etkisinin zararlı olması iki şarta bağlıdır:
1-Işının gücü.
2-Işının etki süresi.
Radyasyon yanıkları, radyasyon hastalıkları, doğal ömür süresinin kısalması, kanser ve kalıtımsal bozukluklardır. Hatta, çok büyük miktarlarda radyasyon dozuna maruz kalınması halinde ani ölümlere bile rastlamak mümkündür.
insan, hayvan ve bitki sağlığına olumsuz etkiler yaparak çevreyi ve ekolojik dengeyi bozmaktadır
Geçmişte yapılan nükleer silah denemelerinden dolayı radyoaktif maddelerle yüklenmiş toz bulutları, atmosferin yüksek tabakalarına ve stratosfere yerleşerek, radyoaktif yağışlar halinde yavaş yavaş yeryüzüne inmekte ve çevrenin, özellikle yüzeysel suların kirlenmesine sebep olmaktadır
Son Notlar Radyasyon hakkında :
Hepimizin bildiği gibi maddenin yapı taşı atomdur. Atom ise proton ve nötronlardan oluşan bir çekirdek ve çekirdeğin etrafında dönen elektronlardan oluşmaktadır. Eğer herhangi bir maddenin atom çekirdeğindeki nötronların sayısı proton sayısından fazla ise çekirdekte kararsızlık oluşur ve fazla nötronlar parçalanır. Bu parçalanma sırasında ortaya alfa, beta, gama adı verilen ve çıplak gözle görülmeyen ışınlar çıkar. Bu ışınlara “radyasyon” denir.
Radyasyon Çeşitleri
1) Elektromanyetik radyasyonlar:
· Gama (Y) Işınları: Manyetik alanda sapmadıkları için belirli bir elektrikle yüklü değillerdir. Gama ışınları elektromanyetik dalgalardan meydana gelmiştir. Radyoaktif bozunmalar ya da nükleer reaksiyonlar sonucu oluşan kararsız atom çekirdeklerinden yayılan bir çeşit elektromanyetik ışınlardır.
· X Işınları: Hızlandırılmış yüksek atom numaralı elektronlar hedef seçilen atomların çekirdeklerine yaklaştıklarında, yavaşlamalar olur. Bu yavaşlamalar sonucu x ışınları oluşur.
2) Parçacıklı Radyasyon:
· Alfa (α) Işınları: (+) yüklü parçacıklardan oluşur. Bu yöndeki çalışmalar alfa ışınlarının artı yüklü helyum çekirdeklerinden (He++) meydana geldiğini göstermiştir. Bir kağıt parçası veya cildimiz tarafından durdurulabilir.
· Beta (β) Işınları: (+) ve (-) elektrik yüklerinden meydana gelmişlerdir. İnce bir su,metal levha yada cam tabakası bu elektronları durdurmak için yeterlidir.
· Serbest Nötronlar: Bunlar radyasyonla oluşan yüksüz parçacıklardır.
İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyonlar:
1) Optik Radyasyonlar: Ultraviyole ışınları: Asıl kaynağı güneştir.
2) EMR Nitelikli Radyasyonlar: Radyo dalgaları, mikrodalgalar, mobil ve cep telefonları, radyo FM ve TV vericileri, radarlar, trafolar, bilgisayarlar, akım taşıyan kablolar bu gruba girmektedirler
Tıpta Kullanımı
Radyasyonda görüntü elde edilmesi ve radyasyonun hücre veya tümörleri yok edilmesi yetenegine sahip olması temeline dayanır. Bu yüzden hastalıkların Teşhis ve tedavide kullanılmaktadır.